By Jim Lloyd Dongiapon
Mitala ang Department of Health (DOH) Davao Region og kinatibuk-ang 888 ka mga kaso sa Hand, Foot, and Mouth Disease (HFMD) niadtong Enero 28 ning tuiga.
Ang Davao de Oro, nga adunay 247 ka mga kaso, mao’y labing daghan sa nahisgutang ihap, ug gisundan kini sa Davao del Norte, nga adunay 217 ka mga kaso, Davao City, nga adunay 204 ka mga kaso, ug Davao Occidental, nga adunay 154 ka mga kaso. Sa laing bahin, ang Davao del Sur ug Davao Oriental matag usa adunay 12 ug 54 nga mga kaso.
Sumala sa DOH Davao Region, adunay dakong pagsaka gikan sa 386 ka mga kaso nga unang natala gikan sa Enero 1 hangtod 21, o dugang nga 502 ka mga kaso nga natala sa ulahing semana sa milabayng bulan.
Ang pagbalik sa face-to-face nga mga klase ug ang pagpalu-ag sa mga pagpahugot sa pandemya sa COVID-19, nga nagtugot sa mga bata nga gawasnong makighalubilo ug magpakaylap sa kagaw sa maong sakit, mao’y gitudlo nga responsable sa kalit nga pagtaas sa mga kaso.
Hinuon, giwagtang sa ahensya ang kahadlok sa publiko bahin sa HFMD pinaagi sa pagpaklaro nga ang sakit di na bag-o sa nasud ug kasagaran king malumo lamang. Gidugang niini nga ang sakit hinigayon nga mosulpot, o sa sinalagma nga mga panahon, kanus-a adunay pipila o wala’y mga kaso nga gikatala.
Sa milabayng mga tuig, ilabina niadtong panahon sa taliptip sa pandemya, pipila lang ka kaso sa HFMD ang natala, tungod sa limitado nga interaksyon tali sa mga batan-ong estudyante.
Nakatala ang rehiyon og 22 ka mga kaso sa 2021, ug 711 sa 2022.
Kasagarang hinungdan sa HFMD mao ang coxsackievirus a16 ug enterovirus 71, ug sagad matakboyan niini mga bata nga wala pay singko anyos, apan kini makaapekto sa bisan kinsa man, bisag unsa pa ang panuigon.
Lakip sa mga sintomas niini ang mga butoy-butoy sa baba, kamot, tiil, ug genital area; hilanat; sakit sa tutunlan; pagkawala sa gana nga mokaon; ug kakapoy. Kini mahitabo tulo ngadto sa lima ka adlaw human makuha ang kagaw.
Mamahimo kining mokaylap pinaagi sa direktang pisikal nga kontak sa usa ka tawo nga nataptan, ilabina pinaagi sa pluwido gikan sa ilang mga butoy-butoy o mga tinulo gikan sa ilang ubo o pagbahon; hugaw sa tawo; ug nataptan nga mga butang.
Gumikan kay wala’y espesipikong pagtambal alang sa HFMD, ang mga pasyente kasagarang ginahatagan og remedyo sa ilang mga nasinatiang sintomas.
Sa kadaghananan sa mga kaso, ang mga pasyente maayo sulod sa pito hangtod 14 ka adlaw pagkahuman sa pagsugod sa mga sintomas.
Apan, kung mosamot ang mga sintomas, kinahanglang dad-on sila sa balay tambalanan o sa pinakaduol nga barangay health center alang sa hinanaling medikal nga pag-atiman.
Gitambagan sab ang publiko nga magpalayo sa mga tawo nga nataptan, likayan ang paghikap sa ilang mga mata, ilong, ug baba, kanunay nga hugasan ang ilang mga kamot gamit ang sabon ug tubig, mag-disinfect sa mga gamit sa balay, mag-isolate kung adunay mga sintomas sa HFMD, moinom og tubig, ug mokaon og masustansyang mga pagkaon, ug molikay sa pag-inom og antibiotics gawas na lamang kung na-impeksyon ang mga butoy-butoy o kung gireseta kini sa usa ka doktor.