By Jim Lloyd Dongiapon
Padayong nakaapekto sa Central Mindanao ang kusog nga mga pag-ulan og pagbaha nga dala sa Tropical Storm Paeng (international name Nalgae), samtang nagapaduol na kini sa kayutaan sa Pilipinas.
Sukad kagahapon, Oktubre 27, nakasinati na og pagbaha ang mga probinsya sa Maguindanao del Norte ug Maguindanao del Sur, ingon man ang Dakbayan sa Cotabato.
Sumala sa mga taho, miabot na sa atop ang lebel sa baha sa Parang, Maguindanao del Norte. Pipila usap ka mga panimalay ang nangaguba tungod sa pagdahili sa yuta sa Purok San Antonio Zone sa nasangpit nga lungsod.
Sa sama, miabot kutob sa dughan ang kataas sa baha sa lungsod sa Upi, Maguindanao del Norte. Gani, sayo ning kabuntagon, pipila ka mga lumulupyo ang nangatanggong sulod sa ilang municipal gymnasium human sa usa ka kalihukan kagabii nga milungtad hangtod sa tungang-gabii. Ang kusog nga ulan nga nahitabo gikan ala 1:00 sa kaadlawon hangtod alas 4:00 sa kaadlawon ang mibaha sa maong gym, nga mao’y nakapugong kanila sa pagbiya sa maong dapit.
Samtang nagpadayon ang pag-ulan, naglusad na og pagpamakwit sa Sultan Kudarat, Maguindanao del Norte kaganihang buntag.
Karong hapon lang, gikataho sa National Irrigation Administration (NIA) Maguindanao nga nahugmak ang usa ka bahin sa construction site sa Sapalan River Irrigation Project (SARIP) sa Datu Odin Sinsuat, Maguindanao del Norte, gumikan sa pagbaha.
Ginabantayan usab karon ang ubos nga bahin sa Rio Grande de Mindanao sa Datu Piang, Maguindanao del Sur, karong padayon ang pagtaas sa lebel sa tubig niini. Giabisuhan na usab ang mga lumulupyo nga mag-andam sa mga posibleng flash flood.
Sa laing bahin, namahayag si Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao (BARMM) Interior and Local Government Minister Naguib Sinarimbo nga ang ihap sa mga namatay tungod sa TS Paeng sa Maguindanao del Norte miabot na sa 31, diin 16 ang natala sa Datu Odin Sinsuat, 10 sa Datu Blah Sinsuat, ug lima sa Upi.
Miingon usab si Sinarimbo nga pito ka tawo sa Datu Blah Sinsuat ang gikaingong nangawala.
Dugang pa niya, mamahimo pang mosaka ang ihap sa mga nangamatay tungod sa pagdahili sa yuta sa Barangay Kusiong sa Datu Odin Sinsuat, diin gikaasoy nga nabanlas ang tibuok komunidad niini, sumala pa sa usa ka residente. Nagpadala na og mag rescuer aron ikumpirma ang maong taho.
Apan, ang National Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC) wala pa mibalidar ug mikumpira sa maong mga ihap.
Samtang, padayon ang pag-monitor sa Bansgamoro Rapid Emergency Action on Disaster Incidence (READi) sa mga lugar sa rehiyon nga naigo sa pagbaha.
Alas 3:00 karong hapona, gipamalita sa Philippine Atmospheric Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA) nga ang TS Paeng gibanabanaang anaa sa 195 kilometros sidlakan sa Catarman, Northern Samar. Duna kini gikusgon sa hangin nga moabot sa 85 km/oras ug paghaguros nga moabot ngadto sa 105 km/oras. Nagalihok kini pa-kasadpan-amihanang kasadpan 25 km/oras.
Ginalauman na sa PAGASA nga posibleng mokusog pa ang maong pagdaut sa panahon ug moabot sa Signal Number 4 ang ipasaka nilang Public Storm Warning Signal.